SAVE-фільтр

                       


SAVE-фільтр

SAVE-фільтр

SAVE
Сістэма хуткага аналізу медыйнай інфармацыі

 

БАРАНІ СВАЮ СВЯДОМАСЦЬ

Твая адэкватнасць — гэта толькі твой клопат

 

Спачатку тры правілы

Правіла №1 - Хопіць верыць

Вера — гэта адсутнасць ведаў у адказ на патрэбу даць тлумачэнне аб'ектыўным фактам.

Ты заўсёды знойдзеш крыніцу, якой захочаш верыць. Праблема ў тым, што чалавек схільны звяртацца толькі да тых крыніц, якія пацвярджаюць ягоныя перакананні. І гэта адсякае ўсякую магчымасць як развіцця, так і ўдасканалення сваёй карціны свету. Толькі на аснове праўдзівай інфармацыі можна мець адэкватнае ўяўленне пра наяўны стан рэчаў. Праўдзівай, а не прыемнай.

 

Правіла №2 - Задавай пытанні

Разважаючы пра нешта, першае і галоўнае пытанне ты мусіш задаць самому сабе: «Адкуль я гэта ведаю?»
Часам у цябе ня будзе адказу і гэта сур'ёзны знак. Што ты зрабіў, каб пра гэта даведацца? Адкуль ты ведаеш тое, чым не цікавіўся? Адкуль у тваёй памяці інфармацыя, на пошук якой ты не патраціў ні хвіліны? Толькі здаючы сабе справу ў тым, паводле якіх правілаў ты разважаеш і робіш высновы, ці не ідзеш на повадзе эмоцый, наколькі добра ўнікаеш кагнітыўных пастак, ты можаш быць больш-менш спакойны за адэкватнасць сваіх слоў, учынкаў і меркаванняў.
Другое абавязковае пытанне таксама задаецца самому сабе: «Ці не памыляюся я?»
Каб праўдзіва адказваць на гэтае пытанне, трэба навучыцца быць бязлітасным і цынічным у дачыненні да ўласных перакананняў. Часам адказ на гэтае пытанне можа быць балючым, але толькі да таго моманту, пакуль не перастанеш баяцца рабіць памылкі. Памылка — цудоўная рэч, толькі дзякуючы ёй мы маем магчымасць вучыцца. Без памылак няма ані інтэлектуальнага росту, ані развіцця ўвогуле. Палюбі памылкі, бо толькі яны падказваюць шлях у слушным кірунку. Навучыся прызнаваць памылкі і называць рэчы сваімі імёнамі. Толькі своечасовае прызнанне і выпраўленне памылак дае рух наперад. Ніколі ня блытай асабістае меркаванне з фактамі. Калі табе здаецца, што ты нешта ведаеш, гэта ня значыць, што так яно і ёсць. Ня бойся сказаць сабе «я ня ведаю», бо гэта дае табе магчымасць даведацца. Іначай ты замяняеш веды ўяўным пачуццём абазнанасці, застаючыся ў ілюзіях.
Трэцяе абавазковае пытанне ты мусіш задаваць крыніцы: «Адкуль ты гэта ведаеш?»
Гэта можа быць чалавек, газетны артыкул або гаваркая галава на экране. Імя, пасада, кампетэнцыя, дастатковая аргументацыя і доступ да першакрыніц — гэта мінімальны пералік дадатковай інфармацыі, якой павінна забяспечваць любая крыніца па першым патрабаванні.
Сёння, у век імклівага развіцця медыя, становіцца ўсё цяжэй адрозніваць праўду ад фэйкаў, маны, непрафесіяналізму ды звычайных памылак. Часам мы апынаемся ў катлах інфармацыйных войн, дзе мэты «эліт» апраўдваюць іхнія сродкі ўздзеяння на нас. У такіх умовах толькі ты сам можаш адказваць за ўласную інфармацыйную бяспеку, а значыць цвярозасць і адэкватнасць поглядаў і меркаванняў.

 

Правіла №3 - Хопіць верыць

Адбірай, аналізуй, правярай. Тут патрабуецца інтэлектуальная праца. Зазвычай на яе няма ні часу, ні натхнення. Але гэта ўсё банальная рацыяналізацыя. Адгаворка! Справа, насамрэч, у адсутнасці ўмення гэта рабіць і звычкі гэтым уменнем карыстацца. Фільтраваць інфармацыю — значыць аналізаваць, актыўна апрацоўваць, разбіраючы на складовыя і крытычна асэнсоўваючы кожную з іх. Напачатку гэта няпроста. Мысліць крытычна — гэта рамяство. Але, як і любому рамяству, гэтаму можна навучыцца. Чалавек ХХІ стагоддзя павінен гэта ўмець. І адточваць навыкі штодня (дэталі працэсу). Каб дапамагчы ў гэтым, мы прапануем табе SAVE-фільтр. SAVE — гэта абрывіятура:
S — source
A — arguments
V — verification
E — emotions
Чатыры найважнейшыя характарыстыкі, вызначыўшы якія можна прыняць даволі хуткае і з вялікай верагоднасцю справядлівае рашэнне — давяраць ці не.

 

Primary Button Second Button

{spoiler spoilerID,Падрабязней пра крытычнае мысленне - разгарнуць,Пра крытычнае мысленне - згарнуць}крытычнае мысленне{/spoiler}

 

Мы распрацавалі адмысловы SAVE-фільтр. Гэта інструмент, які дапаможа абараніць свядомасць ад маны, прапаганды, фэйкаў і ненаўмысных журналісцкіх памылак, якіх стала надта шмат у медыяпрасторы. Гэта не панацэя, але вельмі добрая база для першаснай крытычнай ацэнкі інфармацыі любога кшталту. 

 

SAVE – гэта абрывіятура.

S

Sourse/Крыніца

Адкуль інфармацыя? Ці можна ёй давяраць?

A

Arguments/Аргументы

Што хочуць каб ты прыняў на веру? Якія доказы і аргументы?

V

Verification/Верыфікацыя 

Ці можна спраўдзіць якасць крыніц і аргумэнтаў?

 

E

Emotions/Эмоцыі 

Ці няма ў інфармацыі апеляцыі да эмоцый?

 

Ніжэй пра кожную са складовых SAVE-фільтру падрабязней.

 

S – source – крыніца. Хто гэта сказаў? 

Ці памятаеш ты крыніцу? Калі памятаеш, якая рэпутацыя ў крыніцы? Ці быў названы аўтар? Часта падказкай пра якасць крыніцы выступаюць фармальныя прыкметы: дызайн, загалоўкі, якасць рэкламы або ейная адсутнасць. Пэўна, ня трэба тлумачыць, што тэкст пад крыклівым эмацыйным загалоўкам, які прэтэндуе на сэнсацыйнасць, змешчаны на сайце з даменным імём трэцяга парадку сярод нагрувашчэння кантэкстнай рэкламы самай нізкай якасці, без аўтарства і якіх-колечы кантактаў рэдакцыі павінен выклікаць самыя вялікія сумнівы ў сваёй вартасці нават без прачытання. 

 

А – arguments. Што хочуць каб ты прыняў на веру? 

У рыторыцы сцверджанне, справядлівасць якога трэба давесці, называецца “тэза”. Тэза даводзіцца аргументамі — іншымі сцверджаннямі, з якімі аўдыторыя згодная і якія не з'яўляюцца спрэчнымі. Ці згодны ты з прапанаванай аргумэнтацыяй? Ці ёсць яна — аргументацыя — ўвогуле? Ты не абавязаны з усім пагаджацца. Неаргументаваная тэза — гэта беспадстаўнае сцверджанне. Вартасць такога сцверджання роўная нулю.

V – verification – верыфікацыя. Ці можна спраўдзіць: 

імя аўтара матэрыялу, выходныя дадзеныя выдання, кантакты рэдакцыі, статыстыку ды іншыя лічбы, прыведзеныя ў матэрыяле, назвы зазначаных інстытутаў і ўстаноў, імёны, пасады, званні, дакументы?.. Ці пацвярджаюць інфармацыю іншыя крыніцы? 

Верыфікацыя патрабуе часу, але яно вартае таго. 

Спачатку ты прымаеш інфу і тым самым убудоўваеш яе ў свой светапогляд. Пасля на гэтай базе ты плануеш свае дзеянні і прагназуеш іхнія наступствы. Затым робіш канкрэтныя ўчынкі. Калі інфармацыя была хібнай, хібнымі будуць і ўчынкі. Але вінаваты ў гэтым будзеш ты сам. Бо не захацеў падумаць сваёй галавой. Зразумей, нікому няма справы да адэкватнасці тваёй карціны свету. Гэта толькі твой клопат. 

Е – emotions – эмоцыі. Ці не штурхае аўтар да эмацыйнай рэакцыі на пададзеную інфармацыю? 

Дзе пануюць эмоцыі розум — спіць. 

Ёсць такая рэч, як эмацыйнае мысленне. Гэта значыць кіравацца не рацыянальнымі развагамі, а эмоцыямі. 

Натуральна, нельга стаць цалкам безэмацыйным — гэта супярэчыць прыродзе чалавека. Але сачыць за лагічнасьцю, паслядоўнасцю і канструктыўнасцю ўласных развагаў у стане кожны. Нават у крытычных сітуацыях. Калі ж аўтар матэрыялу правакуе эмацыйную рэакцыю — гэта першая прыкмета маніпуляцыі. Так, бываюць эмацыйныя публіцыстычныя тэксты, але трэба разумець, што гэта аўтарскі, у пэўнай ступені мастацкі твор. Якасны журналісцкі матэрыял, тым болей навінасны, эмоцый утрымліваць не павінен.


—
SAVE — гэта база, аснова крытычнага падыходу да аналізу інфармацыі. Чатыры словы: крыніца, аргументы, верыфікацыя, эмоцыі. 
—

 


Надрукуй іх вялікімі літарамі і павесь на бачным месцы. Прагані праз фільтр дзесяць-пятнаццаць спрэчных навінасных паведамленняў са сваёй сацыяльнай сеткі (а лепей з тэлевізара). Чым больш разоў ты гэта паўторыш, тым лепей. Гэта трэба для таго, каб ты засвоіў алгарытм, запомніў паслядоўнасць базавых пытанняў. 

Увядзі прапусканне інфармацыі праз гэты фільтр у звычку і ў хуткім часе ты зразумееш наколькі табе гэтага не хапала.